و اما این بار در نمایه کیهان…
احتمالا تا به امروز فکر می کردید که ستارههای دنباله تنها یک گیسو، با حالتی شبیه به لباس عروس، در انتهای خود دارند. پس با ما همراه باشید…
یکی از واضح ترین نمونههای خلاف این تصور، دنباله دار هیل-باپ است. دنباله‌داری که به احتمال قوی بیشترین تعداد رؤیت را در قرن بیستم داشته‌است.(۲)
شگفت انگیز نیست؟!
حال پس بیایید تا انواع گیسو و دم های دنباله‌دارها و علت تشکیل آنها را مورد بررسی قرار دهیم:
گیسوی ستارههای دنباله‌دار
گیسو به هاله اشک مانند موجود به دور هسته ی دنباله دار گویند که به عبارتی جو آن را تشکیل می دهد.
وقتی که یخ‌های موجود در هستهٔ دنباله‌دار تبخیر می‌شود، تبدیل به یک ابر بزرگ پیرامون بخش مرکزی دنباله‌دار می‌شود و به سرعت گسترش می‌یابد. این ابر که گیسو نامیده می‌شود، جو دنباله‌دار است و می‌تواند تا میلیون‌ها مایل گسترش یابد. این ابر بسیار نازک و باریک و ۱۰٬۰۰۰ بار نازک‌تر و باریک‌تر از یک ابر در جو زمین است. هنگامی که دنباله‌دار در حضیض خود است، گیسوی آن معمولاً حدود ۱۰۰٬۰۰۰ کیلومتر و توسط باد خورشیدی مانند یک قطرهٔ اشک درآمده‌است.
لایه های مختلف گیسو به طور واضح در این تصویر مشخص هستند.
گیسوی دنباله‌دارها دارای دو جزء اصلی است:
۱. گیسوی گازی:
متشکل از مولکول‌های آزادشده از هسته توسط گرمایش خورشیدیو تصعید است. هنگامی که هستهٔ دنباله‌دار آشکار است، مولکول‌های گیسوی آن در معرض تابش مستقیم خورشید قرار می‌گیرند و می‌توانند به شیوه‌های مختلف آسیب ببینند. سپس بیشتر مولکول‌ها از هم جدا و از هسته خارج می‌شوند. برای نمونه:
H + HO → فشار قوی + H۲O
H + O → فشار قوی + OH
در واکنش‌های بالا، مولکول آزادشده از هسته یک فوتون جذب می‌کند و به دو قطعه شکسته می‌شود. علاوه بر این، گونه‌های گازی دنباله‌دارها می‌توانند یونیزه شوند. مانند واکنش زیر:
CO+ → فشار قوی + CO
۲. گیسوی گرد و غباری:
متشکل از ذرات گرد و غبار کشانده‌شده از هسته است. ذرات گرد و غبار دنباله‌دارها در همهٔ اندازه‌ها یافت می‌شوند و قابل رؤیت‌ترین آنها قطری حدود ۱ میکرون (۰/۰۰۱ میلی‌متر) دارد.
دم ستارههای دنباله‌دار
دم دنباله‌دار سی/۲۰۰۶ پی۱
۱. دم یونی:
گازهای خنثی در گیسوی دنباله‌دار می‌توانند توسطفوتون‌های فرابنفش خورشیدی یونیزه شوند. مانند واکنش زیر:
CO+ → فشار قوی + CO
میدان مغناطیسی ستاره‌ای خورشید توسط بادهای خورشیدی جابه‌جا می‌شود و هم‌چنین یون‌ها نیز بهنیروهای مغناطیسی حساسند. در نتیجه، یون‌ها از گیسو پاک‌سازی می‌شوند و درون یک دم یونی بلند می‌روند. از آن‌جا که CO+شایع‌ترین یون است، نور آبی بهتر از نور قرمز پراکنده می‌شود و دم یونی به چشم انسان اغلب آبی رنگ به نظر می‌رسد. هم‌چنین، نیروی مغناطیسی بسیار قوی است و طناب‌ها، گره‌ها و نوارهایی تولید می‌کند که دم یونی را از دم گرد و غباری جدا می‌کند.
دم یونی آبی رنگ دنباله‌دار ۱۷پی هولمز در سمت راست آن دیده می‌شود.
۲. دم گرد و غباری:
متشکل از ذرات گرد و غبار رانده‌شده از گیسو توسط فشار ناشی از تابش خورشیدی است. در مقایسه با دم یونی، دم گرد و غباری به نظر می‌رسد که سفید رنگ یا کمی صورتی رنگ باشد. ذرات گرد و غبار دم دنباله‌دارهایی که به صورت جداگانه در مداری پیرامون خورشید هستند، به دلیل اثر فشار تابشی، گرانش آنها به خورشید کمتر از گرانش آنها به هسته است. این موجب می‌شود که دم گرد و غباری خمیده و منحنی باشد. یا به عبارت ساده تر، مانند این هستند که دستمالی کثیف را بر روی یک شیشه حرکت دهید و رد آن رو شیشه باقی بماند.
پی نوشت:
۱-سوال پیش می آید که چرا در تصویر شاخص این مقاله، که در وضعیتی مشابه دیگر دنباله‌دارها قرار گرفته، تنها یک دم مشاهده می‌شود؟ پاسخ این است که در حالتی خاص قرار که دمهای مختلف بر هم منطق شده‌اند.این حالت و یا وضعیتهای دیگر را میتوانید در تصویر زیر مشاهده کنید:
۲-ین دنباله‌دار به‌طور مستقل توسط دو ستاره‌شناس به نام‌های آلن هیل(در نیو مکزیکو) و توماس باپ (در آریزونا) در ۲۳ ژوئیهٔ ۱۹۹۵ کشف شد. این جرم آسمانی به مدت ۱۸ ماه حتی با چشم غیرمسلح نیز قابل رؤیت بود.
