مقدمه
در ایستگاه اول این سفر، ما به دوران حکومتی شیا و شانگ سر زدیم و از ویژگی‌ها و اتفاقات آنجا دیدن کردیم. از ایستگاه اول سفرمان دریافتیم:
- دودمان شیا، در مرز بین اسطوره و تاریخ قرار دارد و مورد تردید است.
- از دیدگاه مورخان اولین سلسله پادشاهی، سلسله شانگ است.
- کتیبه‌هایی از عاج و سنگ و … معروف به جیا گو ون در خه نان کنونی کشف شده است که این کتیبه یکی از ویژگی‌های تمدن چین است.
- و در آخر شاهد رواج استفاده از چرخ سفالگری در دوره شانگ شدیم.
هم اکنون قصد داریم به ایستگاه دوم سفر قدم برداریم و شاهد ویژگی‌های هنر و تمدن آن بشویم. در این مطلب به سه سلسله‌ی چو، چین و هان اشاره می‌کنیم. سلسله چو، طولانی ترین سلسله حکومتی در چین بود. از سلسله چین به بعد، نام کشور به همین اسم ماند و سلسله هان اولین دوره درخشان هنر و ادبیات بود.
حال هر کدام از این سلسله‌ها را در حد نیاز توضیح میدهیم، با الفبایت همراه باشید…
سلسله چو
سلسله چو با حکومت ۷۷۱ ساله (از ۱۰۲۷ ق.م تا ۲۵۶ ق.م) طولانی‌ترین سلسله حکومتی چین به شمار می‌آید. در این سلسله سنگ یشم ارزش بیشتری یافت و همچنین هنر مفرغ کاری در این دوره پیشرفت کرد. با پیشرفت هنر مفرغ کاری، ظروف مفرغی جنبه کاربردی‌تری پیدا کردند، از جمله آیینه‌های مفرغی صیقل خورده که در این دوره رواج یافت.
لازم به ذکر است که فلز آهن در این دوره مورد توجه مردمان چین قرار گرفت.
از مهمترین اتفاقات این عصر که روی همه چیز به ویژه هنرشان تأثیر گذاشت، میتوان به ظهور مکتب های این دوره اشاره کرد:
- مکتب کنفوسیوس:
این مکتب پیرو کتاب حکمت کنفوسیوس است. قالب کتاب رئالیستی است که به پیروی از اصول اخلاقی در جهت بهبود وضع سیاسی-اجتماعی اشاره دارد.
- مکتب لائوتسه:
این مکتب تحت پیروی از کتاب دائوچینگ است که اشاره به یگانگی با نیروهای لایزال جهان دارد و توجه خواصی به هنر منظرهنگاری و خوشنویسی در این مکتب شد. قالب اندیشه‌های این کتاب رمانتیک است.
مطلب جالب دیگر این سلسله در رابطه با مراسم تدفین میباشد که یکی از رسومات آنها این بود که با مرده‌های خود طلسم‌هایی معروف به حلقه‌های بی (Bi) دفن میکردند.
سلسله چین
این دوره مقارن با اواخر حکومت هخامنشی و اوایل ورود سلوکیان میباشد.
بخش‌های مختلف سرزمین چین با هم متحد شدند و این اتحاد، علت ماندگاری این نام بر این سرزمین بود.
«شین هوآنگ دی» پادشاه این دوره، پادشاهی خودخواه بود. او میخواست سلسله خویش اولین سلسله تاریخ چین باشد؛ به عبارت دیگر، آغازگر تمدن چین باشد که لازمه این کار حذف آثار باستانی بود.
او سنت‌ها را ریشه کن کرد و کتاب‌ها را سوزاند. البته این حماقت‌ها باعث پیدایش عظیم ترین آثار تاریخ چین شد. او برای جاودان نگاه داشتن نامش دستور ساخت دیوار چین را داد که ساخت آن تا حکومت‌های بعدی ادامه داشت.
«شین هوانگ دی» به ارتش خود علاقه‌مند و به آنها افتخار می‌کرد و همیشه آنها را با خود همراه داشت. علاقه او تا جایی بود که دستور داد پیکره‌هایی سفالی از آنها بسازند تا در هنگام تدفین او، آنها را نیز دفن کنند.
حدود ۸ هزار سرباز به همراه ارابه و اسب‌ها و کمان و شمشیر و … با ظاهرهای غیر یکسان و منحصر به فرد توسط تعداد زیادی کارگر قالب گیری و ساخته شد.
این مجموعه عظیم را ارتش سفالین می‌نامند که نمونه‌ای از پیکرتراشی این دوره با رویکرد واقع‌گرایانه در اندازه طبیعی بودند.
سلسله هان
این سلسله هم‌دوره با حکومت اشکانیان است. اولین دوره درخشان هنر و ادبیات چینی را به این دوره اختصاص دادند.
سرگرمی‌های این دوره شامل نمایش‌های ورزشی، ژیمناستیک، چشم بندی و موسیقی بودند. در این دوره هنرهایی از قبیل خوشنویسی، نقاشی و نمایش به ویژه نمایش عروسکیِ سایه ظهور کرد.
همچنین دراین دوره جاده ابریشم شکل گرفت و از طریق آن به طور غیرمستقیم با روم ارتباط برقرار کردند. آیین بودایی نیز وارد این کشور شد و موجب پیدایش نمونه‌های معماری بودایی شد. معابد به صورت غار ساخته می‌شد.
اکثر آثار هنری این دوره تحت تأثیر آیین کنفوسیوس بوده است. در این دوره دیوارنگار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی‌های مجلل درون کاخ ها، نقش برجستههای سنگی و سفالینه‌های منقوش از عظیم‌ترین هنرهای این دوره بودند.
و در آخر شخصی به نام «تسای لون» ارزشمندترین ابداع این دوره، یعنی کاغذ را اختراع کرد.
نقاشی های سلسله‌ی هان قاعدتاً با نقاشی‌های دیگر دوره‌های خود متفاوت است که ویژگی هر یک از آنها باعث تمایز آن با دیگر دوره‌ها می‌شود. یکی از ویژگی‌های نقاشی این دوره به‌کاربستن خطوط کناره نماست. یعنی تأکیدشان بیشتر روی خط است تا رنگ. یکی دیگر از ویژگی‌های بارز این دوره استفاده از رنگ تخت و سطح یکدست است. آنان افراد مهم را در ابعاد بزرگ میکشیدند و فاصله را با بالا یا پایین قرار دادن پیکره ها القا میکردند.
چینی‌ها از این زمان تمام مکاتبات خود را روی کاغذی به اسم تومار انجام می‌دادند، تومار را لوله میکردند و به همین شکل ارسال یا نگهداری میکردند. در مقامات نیز از تومارهایی ابریشمی به شکل (T) استفاده می‌شد.
جالب است بدانید «اسب» در هنر چین اهمیت خاصی دارد و اگر تصاویر تمام دوره‌های تمدن چین را بررسی کنید حتما پیکره یا نقشی از اسب به چشم می‌خورد.
حرف آخر
در آخر به دیگر دستاوردها و آثار مهم این دوره اشاره می‌کنیم. منظره نگاری کوه و آب (به تفسیر بنده طبیعت خاموش) از بهترین و معروف‌ترین نمونه‌های منظرهنگاری است که تا چند دوره بعد ادامه یافت. همچنین صحنه‌هایی از خلقت آدمی تا تدفین مردگان را در نقوش برجسته‌ی مقبره «وو» نمایش دادند.
شهرهایی با ساختار ۴ جهت اصلی ساختند، پیکره اسب پرنده از جنس مفرغ که نمونه شاخص مجسمه‌سازی آن دوران است ساخته شد. بخورسوزهای مفرغی با تزئینات مرصع ساخته شد، پارچه‌های ابریشمی نفیس تولید شد. لباس کامل‌بافته شده از قطعات سنگ یشم کشف شده و کهن‌ترین نشانه های نمایش پیکره بودا در چین پیدا شد.
