تاریخچه بازی های ویدیوئی – بخش اول

مقدمه‌ای بر تاریخچه‌ی بازی‌های ویدئویی

امروزه خیلی از ما بازی‌های ویدئویی بسیاری را در سبک‌های مختلف و دستگاه های متنوع تجربه کرده‌ایم. اما بازی‌ها نیز، همانند دیگر تکنولوژی‌ها تاریخچه‌ای داشته‌اند، از جایی آغاز شده و سیر تکاملی خود را طی کرده‌اند. اکنون اما بازی‌ها تنها یک سرگرمی چند دقیقه‌ای نیستند. بلکه می‌توانند با داستان پردازی و کارگردانی قوی، اثری بیشتر از یک شاهکار سینمایی بر مخاطب بگذارند و حتی برای شبیه سازی در صنایع نظامی، خلبانی، رانندگی و علوم دیگر مورد استفاده قرار گیرند. درآمد بالای این صنعت باعث پیشرفت و توسعه سریع و عجیب آن در سال‌های اخیر شده است.

میزان درآمد در صنعت ساخت بازی‌ها به قدری بالاست که بسیاری از کشور‌ها و شرکت‌های آنان را به سوی تولید و توسعه بازی‌های ویدئویی سوق داده است.

اکنون قصد داریم از طلوع کم فروغ تا موفقیت و محبوبیت امروزی صنعت بازی‌های ویدیویی، فراز و نشیب و عوامل آن، مسیر پرچالش پیشرفت و توسعه روز‌افزون، رقابت شرکت‌های بازی‌سازی و البته بعضی عناوین محبوب و خاطره ساز و داستان های پشت این‌ها که احتمالا نشنیده‌اید، همه را اینجا مورد بررسی قرار دهیم. پس اگر مطالعه سیر غریب این صنعت و تاریخچه بازی‌های ویدیویی برایتان جالب است، با سری مقالات تاریخچه بازی های ویدئویی با ما همراه باشید.

• مطالعه بخش دوم تاریخچه بازی‌های ویدیویی
• مطالعه بخش سوم تاریخچه بازی‌های ویدیویی
• مطالعه بخش چهارم تاریخچه بازی‌های ویدیویی

چه کسانی و چگونه ساخت بازی‌ها را آغاز کردند؟

کامپیوتر‌ها بستر اولیه‌ی ساخت بازی‌های ویدئویی بودند. اواخر دهه ۵۰ میلادی، برای اولین بار در تاریخ، مهندسان و برنامه‌نویسان در آزمایشگاه و به وسیله‌ی رایانه‌های مخصوص، تلاش برای ساخت بازی‌ها را آغاز کردند.

در سال ۱۹۵۲ در دانشگاه کمبریج، آقای الکساندر سندی داگلاس (A.S Douglas) موفق شد بازی OXO (همان بازی دوز خودمان) را بر روی یک رایانه مخصوص با تکنولوژی لامپ پرتو کاتدی به اجرا درآورد. اما از این بازی به عنوان اولین بازی یاد نمی شود، چرا که تنها یک بازی مشهور روزانه که مردم از سالها پیش آن‌را بر روی کاغذ تجربه کرده‌اند، بر روی صفحه رایانه به نمایش گذاشته‌ شده است. بازی نیمراد (Nimrod) هم که قبل از  OXO ساخته شد چنین توضیحی دارد و به عنوان اولین بازی شناخته نمی‌شود.

در سال ۱۹۵۸ یک بازی شبیه ساز تنیس توسط دو مهندس در آزمایشگاه تولید شد. بازی تنیس دو نفره (Tennis for Two) دارای دو کنترلر و برای هر کنترلر دو استیک (همان شوک) است، یکی برای تنظیم زاویه ضربه و دیگری برای تغییر مکان ضربه زننده که به درستی در نمایشگر مشخص نیست! در هر حال به نظر میرسد پیشرفت خوبی برای ساخت یک بازی صورت گرفته است.

۴ سال بعد در دانشگاه MIT، استیو راسل مهندس آمریکایی (Steve Russell) اتفاق تازه‌ای رقم زد. آقای راسل یک بازی کاملا جدید را بر روی یک رایانه مخصوص (PDP-1) تولید کرد. به عقیده بسیاری این اولین بازی ویدیویی تاریخ است. چرا که خبری از نمایش بازی‌های سنتی و تکراری بر روی یک صفحه لامپ کاتدی نبود. این بار واقعا یک بازی تولید شده بود، یک بازی به نام “Space war” !

دو سفینه که تغییر راستا و جهت میدهند و شلیک میکنند و اطراف یک سیاهچاله مانور میدهند. احتمالا بشر جذاب ترین چیزی را می‌دید که در صفحه رایانه‌هایی که برای محاسبه اختراع شده بودند به نمایش درآمده است.

شما هم بازی Spacewar را تجربه کنید!

نکته اینجاست که هیچ یک از این‌ها در دسترس مردم عادی نبود، زیرا ساخت آن بسیار هزینه بر بود و تنها در آزمایشگاه‌ها و توسط مهندسان و برنامه نویسان مورد بررسی قرار می‌گرفت، اما حدود یک دهه بعد مردم عادی نیز این لذت را تجربه کردند. اما باید از چه کسی تشکر کرد؟

یک مهندس آلمانی-آمریکایی به نام رالف بائر (Ralph Baer) که اوایل دهه ۴۰ به عنوان تکنسین رادیو در آمریکا مشغول بود پس از مدتی وارد  موسسه فناوری تلویزیون آمریکا شد. یک شرکت به نام لورال (Loral) از رالف میخواهد که برنامه‌ای جدید و مهیج برای تلویزیون بسازد که تکراری نباشد. ایده‌ی آوردن بازی‌های ویدئویی پیشنهاد رالف است اما مدیر او به راحتی قانع نمیشود و ایده‌اش عملی نمی‌شود.

بازی‌ها به خانه می‌آیند

آقای رالف بائر بیش از یک دهه برای عملی کردن ایده‌اش صبر کرد. تا اینکه به عنوان سرپرست مهندسین یک شرکت و با کمک ویلیام هریسون و ویلیام راش توانست اولین سیستم بازی سازگار با تلویزیون‌های معمولی را اختراع کند. آقای بائر پس از چند سال توسعه و کار بر روی دستگاهش توانست در سال ۱۹۶۸ اولین کنسول خانگی مخصوص بازی که به جعبه قهوه‌ای (Brown Box) مشهور است را اختراع کند. چهار سال بعد شرکت Magnavox آن را به تولید انبوه رساند و فروش کنسول را با نام Magnavox Odyssey آغاز کرد.

بدین ترتیب کنسول های نسل اول پدید آمدند. این کنسول که با دو دسته برای کنترل و بعدها چند کارتریج بازی همراه شد از همان ابتدا فروش موفقیت آمیز و دور از انتظاری را تجربه کرد. به طوری که توانست در عرض سه سال بیش از ۷۰۰،۰۰۰ نسخه به فروش برساند. قیمت آن نیز در زمان عرضه چیزی حدود ۱۰۰ دلار آمریکا بود.

در نوامبر سال ۱۹۷۲ شرکت آمریکایی آتاری (Atari) بازی Pong را تولید و سه سال بعد برای کنسول های خانگی عرضه کرد که از محبوبیت بالایی نیز برخوردار گشت. در این بازی که در واقع شبیه ساز ورزش پینگ پنگ بود، دو جسم صاف (راکت) در دو طرف زمین به توپ ضربه می‌زنند و آن‌را به زمین حریف می‌فرستند و هر گاه توپ از راکت حریف عبور کند امتیاز ثبت می‌کند.

 شما هم بازی Pong را تجربه کنید!

با گذشت زمان بازی‌های جدیدتری بر روی کامپیوتر‌های مختلف تولید و به نمایش گذاشته شدند. یکی از مهمترین و متفاوت‌ترین این بازی‌ها به دست استیو کالی (Steve Colley) ساخته شد. اولین بازی در سبک شوتر اول شخص (First Person Shooter) و اولین بازی سه بعدی تمام صفحه که نسخه ابتدایی آن در سال ۱۹۷۴ عرضه شد Maze war نام‌گذاری شد.

سعی کنید راه را پیدا کنید و از هزارتو خارج شوید، البته هزارتو از نمای بالا برایتان قابل رویت نیست (جز در حالت چندنفره) بلکه تنها در محیط سه بعدی داخل هزارتو قادر به حرکت هستید. در حالت شبکه ای و چند نفره (Multiplayer) این بازی، باید بازیکنان دیگر را پیدا کنید و با شلیک، آن‌ها را از بین ببرید. هر چند شلیک کردن در این بازی با آنچه که در ذهن ماست تفاوت ظاهری زیادی دارد. با این حال این عنوان نوآورانه در زمان خود، میان مردم بسیار سرگرم کننده و هیجان انگیز ظاهر شد. لازم است بدانید بازی ابتدا برای حالت چندنفره (Multiplayer) شوتر اول شخص ساخته شد و بعد‌ها نسخه فرار از هزارتوی تک نفره آن طراحی شد.

گیمپلی بازی Maze war را در یوتیوب تماشا کنید!

ظهور کنسول های نسل دوم و سلطنت آتاری

همه چیز خوب است اما یک مشکل بزرگ خریداران کنسول را آزار میدهد. کنسول‌ها به علت به کارگیری سخت افزار اختصاصی، تنها قادر بودند بازی خاصی را اجرا کنند. اگر مردم بازی دیگری را میخواستند باید کنسول دیگری را خریداری می‌کردند. اما زمان پیدایش کارتریج‌ها فرا می‌رسد و مسیر پیشرفت را برای صنعت بازی‌های ویدیویی هموار می‌کند. در سال ۱۹۷۶ کمپانی “Fairchild” با تلاش مهندسی آفریقایی-آمریکایی به نام جری لاوسن (Jerry Lawson) کارتریج‌ها را به کنسول‌ها اضافه کرد تا از این پس بتوان با یک کنسول چند بازی اجرا کرد. در همین راستا کنسول چنل اف (Channel F) توسط Fairchild روانه بازار شد.

شروع استفاده از کارتریج ها و ریزپردازنده ها عصر تازه ای را در این صنعت آغاز کرده بود. به طوریکه بسیاری از شرکت‌ها با دیدن اشتیاق بیشتر مردم دست به تولید بازی‌ها و کنسول‌های جدید زدند. علم برنامه نویسی و گرافیک هم پیشرفت خوبی کرده بود، به طوریکه بازی‌ها، هم از هوش مصنوعی بهره‌مند شده بودند و هم رنگ بازی‌ها بیشتر شده بود. علاوه بر این ها فضای بازی هم دیگر به یک صفحه ثابت محدود نبود.

در سال ۱۹۷۶ کمپانی آتاری کنسول جدیدی به نام Atari 2600 که ابتدا نامش VCS بود را به بازار عرضه کرد. قیمت تقریبی کنسول Atari 2600 چیزی حدود ۱۹۹ دلار آمریکا بود. این محصول آنقدر محبوب شد که علاوه بر شکستن رکورد فروش، سالیان زیادی به عنوان کنسول برتر عصر خود پادشاهی کرد و هرگز جایگزینی در خانه‌ها برای خود نپذیرفت. البته رقبایی نظیر اینتلیویژن (Intellivision) نیز عملکرد موفقی در نسل دوم داشتند اما هیچکدام محبوبیت آتاری ۲۶۰۰ را به دست نیاوردند!

بازی pac-man یا همان نقطه خور که خیلی از شما‌ با آن آشنا هستید از پرطرفدار ترین بازی‌های این کنسول است. باید تمام نقطه‌های زمین را بخورید و درعین حال با دشمنان‌تان برخوردی نکنید.

همچنین بازی pitfall ساخته شرکت Activision در سبک ماجرایی هم بار زیادی از محبوبیت این کنسول را به دوش کشید. این بازی نوید این را می‌داد که کم کم بازی ها هدف‌دار می‌شدند و همچنین کاراکتر‌ها شکل انسان به خود می‌گرفتند، نه یک کره یا مکعب. بازی pitfall گیمپلی جدید و جالبی داشت، باید در یک جنگل در مدت زمانی محدود به دنبال تعدادی جواهر بگردید و در راه از چالش ها و موانع سر راه‌تان عبور کنید.

سال ۱۹۷۸ کمپانی ژاپنی تایتو (taito) بازی Space invaders را برای کنسول Atari 2600 تولید کرد.  شرکت آمریکایی Midway با اخذ مجوز آن‌را در ایالات متحده منتشر کرد. بازی Space invaders آنقدر برای بازیکنان لذت بخش بود که در مدت کمی تمام ۶۰۰۰۰ نسخه اولیه منتشر شده توسط Midway به فروش رسید و همین امر Midway را وارد رقابت با غول‌های بازی سازی آن دوره نظیر آتاری کرد. در این بازی کنترل سفینه‌ای را بر عهده دارید و باید با شلیک کردن دشمنان را از بین ببرید و امتیاز بگیرید. این بازی تا وقتی که توسط دشمنان کشته نشوید ادامه دارد.

گیمپلی بازی Space invaders را در یوتیوب مشاهده کنید!

 زانو زدن بازی‌های آرکید و جان گرفتن سبک ماجراجویی

تا اوایل دهه هشتاد بازی های سبک آرکید در صدر است. چراکه هنوز صنعت بازی سازی طفلی کم توان و کم تجربه است. در واقع آرکید (Arcade) سبکی است عموما امتیازی، هیجان انگیز، بی پایان (Endless) و عامه ‌پسند که اکثر مردم آن را دوست دارند. بازی‌ها بدون اینکه هدفی را دنبال کنند و یا شروع و پایان مشخصی داشته باشند فقط به قصد سرگرم کردن چند دقیقه‌ای بازیکن و امتیاز جمع کردن و بیشتر دوام آوردن انجام می‌شدند که حقیقتاً اگر تازگی این صنعت نبود زودتر از این‌ها مردم را خسته کرده بود.

نوبت به کمپانی نینتندو رسیده تا نقش خود را در شکوفایی هرچه بیشتر صنعت بازی‌های ویدئویی ایفا کند. سال ۱۹۸۱ بازی Donkey Kong توسط نینتندو (Nintendo) ریلیز می‌شود. این بار بازی داستان دارد. جامپ من (Jumpman) مردی با سبیل و قدی کوتاه که با میمونش بد رفتاری میکند و میمون در پاسخ، معشوقه او را می‌دزدد و با خود می‌برد. شما باید در نقش جامپ من به دنبال معشوقه‌تان بگردید و او را پیدا کنید. گرچه داستان ساده است و انتهای آن از هم اکنون مشخص، اما همین داستان ساده، هم بازیکن را مشتاق تر میکند و هم سرآغازی بر سبک جدیدی از بازی ها (ماجراجویی-Adventure) می‌شود. 

گیمپلی بازی Donkey Kong را در آپارات مشاهده کنید!

آرام آرام بساط بازی‌های سبک آرکید جمع و جور می‌شود. (البته به قدری آرام که تا اواسط دهه نود محبوبیت خود را حفظ کرد) و بازی‌های ماجراجویی و داستانی جای آنها را می‌گیرند. نینتندو ادامه میدهد، جامپ من به ماریو تغییر نام میدهد و بازی برادران ماریو (Mario Bros) دو سال بعد از Donkey Kong منتشر شده و اولین سری بازی‌های خاطره انگیز و محبوب ماریو لقب میگیرد. این داستان یعنی گیر افتادن یک دختر و وظیفه نجات دادن آن بر گردن شخصیت اصلی تا سال‌ها ادامه داشت و عناوین موفقی نظیر Double Dragon را نیز به دنیا عرضه کرد. 

در بخش بعد به بررسی کنسول های نسل سوم و ادامه روند پرفراز و فرود بازی ها خواهیم پرداخت . پس با ما همراه باشید.